Ochrona środowiska naturalnego należy do podstawowych zadań władz publicznych w Polsce. Obowiązek ten wynika z regulacji zawartych w Konstytucji RP, która stanowi, że władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska. Ważną rolę w tym procesie odgrywa dialog społeczny ze względu na możliwy konflikt interesów w zakresie, w jakim przejście na gospodarkę ekologiczną wpływa na miejsca i warunki pracy.

Prawie wszystkie państwa UE opracowały strategie zrównoważonego rozwoju, a wiele z nich ustanowiło organy, instytucje lub struktury zajmujące się kwestiami związanymi z ekologią oraz przekształceniem gospodarki na bardziej zrównoważoną. Dla pracodawców przejście na gospodarkę ekologiczną oznacza możliwości rozwoju biznesu, a dla związków zawodowych główną motywacją w działaniach na rzecz ochrony środowiska jest utrzymanie zatrudnienia oraz dobrych warunków pracy.

Związki zawodowe a zmiany klimatyczne

Zmiany klimatyczne, których możemy spodziewać się w najbliższych latach doprowadzą do kolejnego wzrostu średnich temperatur, zmiany poziomu opadów atmosferycznych oraz dużego wzrostu liczby ekstremalnych zjawisk pogodowych. Wrażliwość na zmiany jest zależna od danego kraju, w związku z czym każde z państw UE odczuje skutki zmian klimatycznych w różnym stopniu.

Komisja Europejska szacuje, że koszty ekonomiczne, środowiskowe i społeczne dla całej UE wynikające z niedostosowania się do zmian klimatu mogą wynieść nawet 250 mld euro rocznie w roku 2050. Do tego roku średni roczny koszt samych szkód powodziowych w UE może wzrosnąć z 4,5 mld euro do 23 mld euro. Inny raport wskazuje, że całkowite straty w dobrobycie UE będące skutkiem dużego ocieplenia wyniosą ok. 1,9 proc. PKB (240 mld euro) rocznie. Największe straty będą dotyczyły śmiertelności z powodu upałów, powodzi nadbrzeżnych, spadku wydajności pracy, powodzi rzecznych i zalania terenów rolniczych.

W przypadku nie podjęcia odpowiednich działań dostosowawczych możliwe są drastyczne zmiany na rynku pracy. Utrata tysięcy miejsc pracy powiązana jest z negatywnymi skutkami zmian klimatycznych w obrębie najbardziej dotkniętych sektorów gospodarki oraz skutkami ubocznymi dla całej gospodarki. Są one również związane z ogólnym spadkiem wydajności pracy spowodowanym nasilaniem się zagrożeń naturalnych, takich jak fale upałów czy susze.

Największa liczba miejsc pracy zostanie zlikwidowana w sektorach przedsiębiorstw produkcyjnych i użyteczności publicznej, handlu detalicznego i rekreacji, usługach dla biznesu oraz w służbach publicznych, co jest poważnym wyzwaniem dla związków zawodowych w tych branżach.

Transformacja ekologiczna rynku pracy

Ale transformacja ekologiczna jest również szansą dla wielu przedsiębiorstw i firm, stwarzając nowe perspektywy zatrudnienia i możliwości zawodowe. Szacuje się, że do 2030 roku liczba miejsc pracy w zielonych sektorach – jak instalacje OZE, elektromobilność, budownictwo ekologiczne, gospodarka odpadami czy zarządzanie środowiskowe – ma wzrosnąć o 300 tysięcy.

Wraz z rozwojem zielonych technologii rośnie zapotrzebowanie na zawody takie, jak technik instalacji odnawialnych źródeł energii, operator maszyn w zakładach recyklingowych czy inżynier napędów wodorowych. Zmieniający się rynek będzie tworzył zielone miejsca pracy dla projektantów elementów farm wiatrowych, montażystów instalacji fotowoltaicznych, specjalistów od rekultywacji terenów pokopalnianych i naprawy samochodów elektrycznych oraz pracowników zajmujących się wymianą infrastruktury energetycznej.

Ochrona środowiska w miejscu pracy

Jednym z działań dostosowawczych w ujęciu mikro są zadania podejmowane przez pracodawców, których celem jest zrównoważony rozwój. Ochrona środowiska w działalności gospodarczej obejmuje m.in. konieczność uzyskania odpowiednich pozwoleń środowiskowych, raportowanie o swojej działalności i jej wpływie na środowisko oraz ciągłe dostosowywanie się do zmieniających się standardów ekologicznych.

Wśród najważniejszych obowiązków przedsiębiorców związanych z przepisami o ochronie środowiska należy wymienić konieczność przestrzegania norm dotyczących emisji zanieczyszczeń do powietrza, wody oraz gleby. Przedsiębiorcy muszą przestrzegać regulacji dotyczących substancji chemicznych wprowadzanych do obrotu w UE. Obowiązek dotyczy również inwestowania w odnawialne źródła energii.

Edukacja ekologiczna pracowników

Jednym z najważniejszych działań proekologicznych w firmie jest polityka środowiskowa związków zawodowych, której celem jest edukacja pracowników. Wprowadzenie regularnych szkoleń i warsztatów na temat ekologii pozwala pracownikom zrozumieć, jakie mogą odnieść korzyści z podejmowania zrównoważonych działań środowiskowych.

Sesje szkoleniowe mogą obejmować tematy takie, jak zrównoważony rozwój, oszczędzanie energii, recykling czy zmniejszenie śladu węglowego. Rola związków w ekologii może polegać na zaproszeniu ekspertów zewnętrznych, którzy podzielą się swoją wiedzą i doświadczeniem. Może to dodatkowo zmotywować pracowników do wdrażania ekologicznych praktyk w codziennej pracy.

Związki zawodowe a ekologia

Skutecznym sposobem na utrzymywanie wysokiego poziomu świadomości ekologicznej są kampanie informacyjne w formie newsletterów, plakatów, infografik czy filmów wideo. Przekazywanie regularnych i przystępnych informacji na temat ekologii może pomóc pracownikom podejmować inicjatywy proekologiczne, a także lepiej zrozumieć, jak ich działania wpływają na środowisko oraz jakie proste zmiany mogą wprowadzić, aby zminimalizować negatywny wpływ zmian klimatycznych.